Jakie są gatunki kawy?
Wyróżniamy głównie 3 gatunki kawy ziarnistej, z czego dwa stanowią 99% światowych upraw.
- Arabica (Coffea arabica) – najpopularniejszy gatunek kawy, stanowi około 60-70% światowej produkcji. Cechuje się słodkim i delikatnym smakiem.
- Robusta (Coffea canephora) – drugi co do popularności gatunek kawy. Intensywny, goryczkowy smak, zawiera więcej kofeiny.
- Liberica (Coffea liberica) – niszowy, rzadko uprawiany gatunek kawy.
Arabica
Arabica (Coffea arabica) to najpopularniejszy gatunek kawy na świecie, stanowiący ponad 60% globalnej produkcji. Arabica zyskała szeroką popularność dzięki swojemu delikatnemu, a zarazem bogatemu smakowi oraz wyjątkowemu aromatowi. Ze względu na swoją jakość, kawa Arabica jest uważana za “królową kaw”. Jest to gatunek, od którego zaczęła się historia kawy.
Smak i aromat Arabiki są zróżnicowane w zależności od miejsca pochodzenia. W Arabice rosnącej w Ameryce Łacińskiej, gdzie uprawiane są znane odmiany Typica i Bourbon, można wyczuć nuty czekolady, orzechów, owoców i karmelu. W Afryce Wschodniej smak kawy jest bardziej kwiatowy i owocowy, z wyraźnymi nutami cytrusów. W Azji Południowo-Wschodniej Arabica może mieć z kolei ziemiste, korzenne i ziołowe nuty.
Arabica uprawiana jest głównie na wysokościach powyżej 1000 metrów n.p.m., co wpływa na jej wyjątkowy profil smakowy. Kawa z wyższych wysokości jest zazwyczaj bardziej kwasowa, cechuje się większą słodyczą i złożonością smaku.
Warto dodać, że Arabica jest delikatniejsza i bardziej wymagająca w uprawie niż inne gatunki kawy. Jest podatna na choroby i szkodniki, co sprawia, że jej uprawa wymaga większej troski i uwagi, co powoduje, że za ziarna Arabici trzeba zapłacić w sklepie więcej.
Robusta
Robusta (Coffea canephora) to drugi co do popularności gatunek kawy na świecie, stanowiący około 40% globalnej produkcji. Chociaż Robusta jest często postrzegana jako kawa niższej jakości w porównaniu do Arabiki, to jednak jej wyrazisty smak i wyższa zawartość kofeiny powodują, że ma swoich fanów. Warto zauważyć, że specjalne procesy uprawy i obróbki mogą znacznie podnieść jakość smaku Robusty.
Smak Robusty różni się w zależności od miejsca uprawy, ale generalnie jest mocniejszy i bardziej wyrazisty niż Arabica. Robusta często ma charakterystyczny gorzkawy smak oraz nuty ziemi, orzechów i kakao. W zależności od regionu uprawy w Robuscie możemy również wyczuć nuty owocowe, ziołowe czy korzenne.
Robusta jest uprawiana głównie w Afryce, Azji oraz niektórych regionach Ameryki Południowej, zwłaszcza w Brazylii. W porównaniu do Arabiki, Robusta jest bardziej odporna na choroby i szkodniki, dzięki czemu jej uprawa jest łatwiejsza i mniej kosztowna. Robusta dobrze radzi sobie na niższych wysokościach, w przeciwieństwie do Arabici.
Mimo niższego prestiżu Robusta ma swoje zastosowania w przemyśle kawowym. Kawa rozpuszczalna zazwyczaj produkowana jest z ziaren Robusty. Jej wyrazisty smak i wyższa zawartość kofeiny sprawiają, że jest często stosowana w mieszankach z Arabiką, aby dodać kawie głębi i intensywności. Robusta jest również popularnym wyborem do przygotowywania espresso, gdyż jej naturalna goryczka dobrze komponuje się z mocnym smakiem, którego można wymagać od espresso.
Liberica
Liberica (Coffea liberica) to rzadko spotykany i niszowy gatunek kawy, który stanowi zaledwie około 2% światowej produkcji. Kawa Liberica charakteryzuje się wyjątkowym profilem smakowym, który łączy kwiatowe nuty oraz interesujący drzewny posmak, który nie jest lubiany przez wszystkich. Duże, nieregularne ziarna Liberiki dodatkowo wyróżniają ją wśród innych gatunków kawy.
Kawa Liberica uprawiana jest głównie w Afryce Zachodniej, zwłaszcza w Liberii, skąd pochodzi jej nazwa. Ponadto można ją znaleźć w niektórych regionach Azji Południowo-Wschodniej, takich jak Filipiny, Malezja i Indonezja. Ze względu na małą ilość owoców, które wydaje drzewo tego gatunku oraz mniejsze zainteresowanie na rynku, uprawy Liberiki są stosunkowo rzadkie i zajmują niewielką powierzchnię w porównaniu do dominujących gatunków kawy, takich jak Arabica czy Robusta.
Pochodzenie, uprawa i ceny kawy
Pochodzenie i jakość upraw mają istotny wpływ na smak, aromat, cenę i ogólną percepcję kawy. Różne regiony uprawy charakteryzują się specyficznymi warunkami klimatycznymi, wysokością, rodzajem gleby oraz praktykami rolniczymi, które w połączeniu wpływają na ostateczne właściwości kawy.
Smak i aromat kawy są ściśle związane z miejscem uprawy. Na przykład kawa uprawiana wysoko nad poziomem morza zazwyczaj ma wyższą kwasowość, intensywniejszy aromat i bardziej złożony smak niż kawa uprawiana na niższych wysokościach. Gleba również wpływa na profil smakowy kawy; na przykład, kawy uprawiane na wulkanicznych glebach mogą mieć wyraźne mineralne i ziemiste nuty.
Jakość upraw jest również istotna dla ostatecznej jakości kawy. Staranne praktyki uprawy, takie jak kontrola szkodników, odpowiednie nawodnienie, dbałość o jakość gleby oraz ręczne zbieranie tylko dojrzałych owoców, mogą znacznie podnieść jakość kawy. Również procesy obróbki, takie jak suszenie i palenie ziaren, mają kluczowe znaczenie dla smaku, aromatu i jakości kawy.
Cena kawy związana jest częściowo z jakością upraw, ale także z pochodzeniem, dostępnością i popytem na rynku. Kawa z regionów o wysokiej renomie, takich jak Kolumbia czy Etiopia, może osiągać wyższe ceny niż kawa z mniej znanych regionów. Również rzadkość niektórych gatunków kawy, jak Liberica, może wpływać na ich wartość na rynku.
Inne czynniki wpływające na cenę kawy to certyfikaty i wyróżnienia, takie jak Fair Trade czy Organic. Kawa z tymi certyfikatami może kosztować więcej, ponieważ gwarantują one m.in. odpowiednie warunki pracy dla rolników oraz dbają o zrównoważone praktyki uprawy.
Który gatunek kawy wybrać?
Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, który gatunek kawy wybrać. Wybór odpowiedniego gatunku zależy od indywidualnych preferencji smakowych oraz tego, jak intensywny i aromatyczny napar chcemy uzyskać w procesie ekstrakcji kawy.
Dla osób, które cenią sobie kawę o łagodnym smaku, złożonych aromatach, czy trochę niższej zawartości kofeiny, warto wybrać Arabikę. Natomiast Robusta będzie idealna dla tych, którzy wolą mocniejsze, bardziej wyrazisty smak, z charakterystyczną goryczką. A jeśli lubisz wychodzić przed szereg możesz zainteresować się Libericą.
Aby w pełni docenić smak i aromat wybranej kawy, najlepiej jest kupować całe ziarna, a nie kawę mieloną. Ziarna kawy zaczynają tracić swoje właściwości smakowe i aromatyczne zaraz po zmieleniu, więc świeżo zmielona kawa zapewni znacznie lepsze doświadczenia. Warto też zadbać o właściwe przechowywanie kawy, żeby jak najdłużej utrzymać jej świeżość.