Gdzie uprawia się kawę na świecie
Kawa jest uprawiana w ponad 70 krajach na całym świecie, głównie w regionach o klimacie tropikalnym, które tworzą tzw. “Pas Kawowy”. Pas ten rozciąga się między zwrotnikami Raka i Koziorożca, obejmując kraje Ameryki Środkowej i Południowej, Afryki, Azji oraz niektóre obszary Oceanii.
Ameryka Łacińska jest znana z produkcji dużej części światowej kawy, a w szczególności Brazylii, która jest największym producentem kawy na świecie. Oprócz Brazylii inne znaczące kraje produkujące kawę w Ameryce Południowej to Kolumbia i Peru. Ameryka Środkowa również przyczynia się do globalnej produkcji, z krajami takimi jak Gwatemala, Honduras i Kostaryka, które są znane z wysokiej jakości ziaren Arabiki.
W Afryce, Etiopia jest uznawana za kolebkę kawy i słynie z unikalnych, bogatych w smaku ziaren. Inne ważne kraje afrykańskie w produkcji kawy to Kenia, Tanzania, Burundi i Rwanda. Ich kawy charakteryzują się często kwiatowymi i owocowymi nutami.
Azja Południowo-Wschodnia również ma swoich gigantów w produkcji kawy, w tym Wietnam, który jest drugim co do wielkości producentem na świecie, głównie kawy Robusta. Indonezja i Indie również są znaczącymi producentami, oferując szeroką gamę kaw, od słodkich i pełnych smaku indonezyjskich kaw po zbalansowane i pikantne indyjskie monsunowe Malabar.
W Oceanii, szczególnie w Papui-Nowej Gwinei, uprawia się kawę na mniejszą skalę, ale jest ona ceniona za swoje wyjątkowe cechy smakowe.
Klimat, wysokość, rodzaj gleby i inne czynniki środowiskowe w tych regionach mają kluczowe znaczenie dla charakterystyki smakowej kawy.
Warunki klimatyczne do uprawy kawy
Proces uprawy kawy wymaga specyficznych warunków klimatycznych, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju i dojrzewania ziaren.
- Temperatura: Kawa najlepiej rośnie w stabilnych temperaturach w zakresie od około 15°C do 30°C. Zbyt niskie temperatury mogą uszkodzić rośliny, a zbyt wysokie mogą przyspieszyć ich rozwój, co negatywnie wpływa na jakość ziaren. Wysokość, na której uprawiana jest kawa, ma wpływ na temperaturę – im wyżej, tym jest chłodniej.
- Opady: Kawa potrzebuje dużo wody, najlepiej gdy opady wynoszą od 1500 do 3000 mm rocznie. Jednak równie ważny jest okres suchy, który jest niezbędny do prawidłowego dojrzewania i zbioru ziaren. Zbyt duża ilość deszczu podczas zbiorów może utrudnić suszenie kawy i zwiększyć ryzyko rozwoju pleśni.
- Wilgotność: Idealna wilgotność dla uprawy kawy to około 80%. Wysoka wilgotność powietrza sprzyja rozwojowi roślin, ale podobnie jak w przypadku opadów, zbyt duża wilgotność może prowadzić do problemów z pleśnią i chorobami.
- Światło: Kawa preferuje umiarkowane nasłonecznienie. Zbyt intensywne światło słoneczne może spowodować stres dla roślin, dlatego często uprawia się ją w cieniu innych drzew, co zapewnia ochronę przed bezpośrednimi promieniami słońca i pomaga utrzymać różnorodność biologiczną.
- Wiatr: Silne wiatry mogą być szkodliwe dla upraw kawy, uszkadzając rośliny i powodując utratę ziaren. Ochrona przed wiatrem, np. przez zalesienie lub naturalne bariery terenowe, jest ważna w niektórych regionach.
- Stabilność klimatu: Ekstremalne warunki pogodowe, takie jak przymrozki, huragany czy długotrwałe susze, mogą mieć katastrofalny wpływ na uprawy kawy. Stabilny klimat z przewidywalnymi sezonami jest bardzo korzystny dla producentów kawy.
Podsumowując, uprawa kawy wymaga ciepłego klimatu z odpowiednią ilością opadów, umiarkowanym nasłonecznieniem, wysoką wilgotnością i ochroną przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi.
Jakie rodzaje kawy uprawia się na plantacjach?
Na plantacjach na całym świecie uprawia się głównie dwa gatunki kawy: Arabika (Coffea arabica) i Robusta (Coffea canephora). Oba te gatunki kawy różnią się od siebie smakiem, wyglądem i warunkami, w jakich najlepiej rosną.
- Arabika: Jest to bardziej “prestiżowy” i popularny gatunek kawy, ceniony za delikatniejszy, bardziej złożony i mniej gorzki smak niż Robusta. Ziarna Arabiki są zazwyczaj większe i mają bardziej owalny kształt z wyraźnym rowkiem na środku. Arabika preferuje wyższe wysokości (od około 600 do 2200 metrów n.p.m.) i łagodniejsze temperatury.
- Robusta: Gatunek ten jest bardziej odporny na choroby i szkodniki, a także na trudniejsze warunki klimatyczne, w tym wyższe temperatury i niższe wysokości (zazwyczaj poniżej 800 metrów n.p.m.). Robusta ma bardziej intensywny, często jakościowo uważany za mniej wyrafinowany smak, z wyższą zawartością kofeiny i bardziej goryczkowym smakiem. Ziarna Robusty są mniejsze, okrągłe i mają prostą bruzdę. Ten gatunek jest często wykorzystywany w mieszankach kawowych.
Oprócz tych dwóch głównych gatunków, istnieją również inne, mniej znane gatunki kawy, takie jak Liberica (Coffea liberica) i Excelsa (Coffea excelsa), które są uprawiane na mniejszą skalę w określonych regionach świata.
Warto zauważyć że w obrębie gatunku Arabika i Robusta istnieje wiele odmian i kultywarów, które zostały wyselekcjonowane w celu dostosowania do lokalnych warunków klimatycznych, poprawy odporności na choroby lub osiągnięcia specyficznych cech smakowych.
Uprawa kawy w Polsce i Europie
Uprawa kawy w Polsce i w większości Europy jest wyjątkowo trudna i rzadko spotykana ze względu na klimat, który nie sprzyja naturalnemu wzrostowi kawowców. Kawa wymaga ciepłego, tropikalnego klimatu, który jest charakterystyczny dla regionów położonych w tzw. Pasie Kawowym. Polska i większość Europy leżą w strefie klimatu umiarkowanego, gdzie temperatury mogą spaść poniżej zera w zimie, a okresy bez przymrozków są zbyt krótkie, aby umożliwić roślinom kawowym pełny cykl wzrostu i dojrzewania owoców.
Jednakże, w Europie istnieją nieliczne miejsca, gdzie uprawa kawy na niewielką skalę jest możliwa. Najbardziej znanym przykładem jest wyspa Gran Canaria należąca do Hiszpanii, gdzie klimat jest łagodniejszy i pozwala na uprawę kawy. Innym przykładem jest południowa część Włoch, gdzie klimat śródziemnomorski umożliwia eksperymentalne uprawy kawy.
W ostatnich latach, dzięki postępowi w dziedzinie technologii i metod uprawy, niektórzy entuzjaści i przedsiębiorcy podejmują próby uprawy kawy w kontrolowanych warunkach, np. w szklarniach. Pozwala to na stworzenie sztucznego mikroklimatu, który imituje warunki tropikalne, jednak jest to rozwiązanie kosztowne i skomplikowane w utrzymaniu.
W Polsce uprawa kawy na skalę komercyjną jest praktycznie niemożliwa z powodu nieodpowiednich warunków klimatycznych. Niemniej jednak pojedyncze rośliny kawowe można spotkać jako ciekawostkę botaniczną w niektórych ogrodach botanicznych lub jako rośliny doniczkowe u hobbystów, którzy chcą spróbować swoich sił w domowej uprawie kawy. W takich przypadkach kawa jest uprawiana głównie dla przyjemności i edukacji, a nie w celach produkcyjnych.